Aθηροσκλήρωση

ΣΤΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ

Θα μπορούσε κανείς να ορίσει την αθηροσκλήρωση ως «νόσο πάχυνσης του έσω χιτώνα του αρτηριακού τοιχώματος, με αποτέλεσμα στένωση του αυλού και παρεμπόδιση της αιματικής ροής». Στην πράξη, η αθηροσκλήρωση είναι η νόσος της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Προσβάλλει άτομα που τρώνε πολύ, καπνίζουν και κάνουν καθιστική ζωή. Αυτός ο τρόπος ζωής «βοηθάει» τη συγκέντρωση λιπιδίων και χοληστερίνης στο αίμα. Το μείγμα των λιπιδίων και της χοληστερίνης διηθεί το επένδυμα των αρτηριών, με αποτέλεσμα τη στένωση και την καταστροφή τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε κάτω από το μικροσκόπιο να φαίνονται σαν αγωγοί θερμού νερού αποφραγμένοι από εναποθέσεις αλάτων. Άπαξ και στενωθούν, οι αρτηρίες είναι ευάλωτες στην πλήρη απόφραξη από θρόμβο αίματος. Η στένωση δεν προσβάλλει όλα τα αγγεία του σώματος στον ίδιο βαθμό. Ο τρόπος προσβολής ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Πιο συχνά, στενώνονται οι στεφανιαίες αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα την καρδιά, και τότε έχουμε ως αποτέλεσμα τη στεφανιαία ανεπάρκεια. Σε μερικούς ανθρώπους, μπορεί οι στεφανιαίες αρτηρίες να παραμένουν σε καλή κατάσταση, ενώ υπάρχει σοβαρή στένωση των αρτηριών που τροφοδοτούν με αίμα τον εγκέφαλο (αιτία αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου). Σε άλλους, η στένωση μπορεί να προσβάλλει τις αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα τα κάτω άκρα, προκαλώντας πόνο στα κάτω άκρα κατά τη βάδιση και, ίσως, γάγγραινα στα πόδια. Εάν στενωθεί η νεφρική αρτηρία, μπορεί να παρατηρηθεί αύξηση στην αρτηριακή πίεση.

ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ ΕΠΕΡΧΕΤΑΙ Η ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ;

Σε όλους τους ανθρώπους, το αθήρωμα αρχίζει να σχηματίζεται κάτω από το επένδυμα των αρτηριών που καλείται ενδοθήλιο, από την παιδική ηλικία. Οι λιποπρωτεϊνες, σωματίδια τα οποία μεταφέρουν τη χοληστερίνη, την υπεύθυνη για το σχηματισμό του αθηρώματος, διεισδύουν και εγκλωβίζονται κάτω από το ενδοθήλιο των αρτηριών και προκαλούν φλεγμονή και ανάπτυξη ουλώδους ιστού. Μεγάλοι σχηματισμοί, γνωστοί ως αθηρωματώδεις πλάκες, οικοδομούνται στις πληγείσες περιοχές. Αιματικοί θρόμβοι είναι δυνατόν να σχηματιστούν πάνω στις αθηρωματώδεις πλάκες, αν η επιφάνειά τους είναι ανώμαλη ή αν η αιματική ροή είναι βραδεία. Επιπλέον, το ασβέστιο προκαλεί σκλήρυνση των πλακών, με αποτέλεσμα τη σκλήρυνση των αρτηριών. Με την πάροδο των ετών, οι πλάκες αυξάνονται σε μέγεθος, ώσπου προοδευτικά η αρτηρία στενώνεται ή αποφράσσεται τελείως.

ΠΟΙΟΣ ΕΧΕΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ;

Οι παθολογοανατόμοι του 19ου αιώνα, όταν εξέταζαν νεκροτομικό υλικό, δεν έδιναν μεγάλη προσοχή στην αθηροσκλήρωση, αν και υπάρχουν αναφορές στα γραπτά τους. Το υλικό τους προερχόταν από άτομα που είχαν πεθάνει νέοι ή μεσήλικοι. Η επιβίωση άνω της ηλικίας των 60 ετών δεν ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο κατά τον 19ο αιώνα. Όταν ο αριθμός των θανάτων από στεφανιαία ανεπάρκεια και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια άρχισε να αυξάνεται στα τέλη της δεκαετίας του '30 και τη δεκαετία του '40, οι γιατροί είχαν πολύ μικρή γνώση της αιτίας που προκάλεσε αυτή την αλλαγή. Άρχισαν να έχουν τις πρώτες ενδείξεις, όταν έκαναν ανασκόπηση των στοιχείων από τις συχνότητες θανάτων σε διάφορες χώρες. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι η καρδιοπάθεια ήταν πολύ συχνή σε μερικές προηγμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Φινλανδία και η Μ. Βρετανία, ενώ ήταν πολύ λιγότερο συχνή σε άλλες σχεδόν εξίσου προηγμένες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ιαπωνία. Παρατηρήθηκε όμως, ότι όταν οι Ιταλοί ή οι Γιαπωνέζοι μεταναστεύουν σε χώρες, όπως π.χ. οι ΗΠΑ, μέσα στην επόμενη γενιά οι απόγονοί τους έχουν το ίδιο υψηλή συχνότητα καρδιοπάθειας, όπως οι Αμερικάνοι. Ευρήματα σαν κι αυτό υποδηλούν ισχυρώς ότι οι μεγάλες διαφορές στη συχνότητα των καρδιοπαθειών οφείλονται κυρίως σε πολιτιστικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κάτι στον τρόπο ζωής (ή κάτι περιβαλλοντικό) σε χώρες, όπως η Μ. Βρετανία, που προδιαθέτει σε καρδιακά νοσήματα. Χωρίς αμφιβολία, οι συνήθειες διατροφής παίζουν σημαντικό ρόλο. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία, τα λίπη παρέχουν μέχρι το 40% της ενέργειας στη διατροφή ενός μέσου ανθρώπου. Στην Ιαπωνία, τα λίπη αποτελούν ένα πολύ μικρότερο ποσοστό της διατροφής και τα λίπη που καταναλώνονται είναι λιγότερο επιζήμια για την υγεία. Εκτός από τους παράγοντες που φαίνεται ότι επηρεάζουν τη συχνότητα των καρδιακών νοσημάτων σ' έναν ολόκληρο πληθυσμό, υπάρχουν ατομικοί παράγοντες που έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζουν την εμφάνιση καρδιακών νοσημάτων. Η διατροφή του ατόμου είναι ένας παράγοντας, το κάπνισμα είναι ένας άλλος σπουδαίος παράγοντας. Οι θάνατοι από καρδιακό νόσημα είναι πολύ συχνότεροι στους καπνιστές απ' ό,τι στους μη καπνιστές. Ο κίνδυνος αυξάνει με τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζει το άτομο ημερησίως και ελαττώνεται με τη διακοπή του καπνίσματος. Η υψηλή αρτηριακή πίεση, η έλλειψη σωματικής άσκησης, ο σακχαρώδης διαβήτης και η παχυσαρκία φαίνεται επίσης ότι αυξάνουν το ενδεχόμενο νοσήσεως.

ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Ο παράγοντας «φύλο». Οι θάνατοι από στεφανιαία νόσο πριν από την ηλικία των 60 είναι περισσότερο συχνοί στους άντρες παρά στις γυναίκες. Στις ηλικίες από 45 έως 50, οι άντρες έχουν πιθανότητες να πεθάνουν τέσσερις φορές περισσότερο απ' ό,τι οι γυναίκες. Οι διαφορές αυτές σχετίζονται με τον προστατευτικό ρόλο των οιστρογόνων προγεστερόνης (ορμόνες φύλου). Μετά την εμμηνόπαυση, οι γυναίκες γίνονται περισσότερο ευάλωτες στη στεφανιαία νόσο. Στην ηλικία δε των 70, οι διαφορές μεταξύ των δυο φύλων έχουν εξαφανιστεί.

Ο οικογενειακός παράγοντας. Ορισμένα άτομα κληρονομούν μια προδιάθεση προς καρδιακά νοσήματα. Αν ένας άντρας στην ηλικία των 40 είχε ένα καρδιακό επεισόδιο, οι αδελφοί του έχουν αυξημένο κίνδυνο καρδιακού επεισοδίου. Σ' αυτές τις οικογένειες, πολλές φορές ο μεταβολισμός των λιπών στον οργανισμό οδηγεί σε πολύ υψηλά επίπεδα χοληστερίνης και άλλων λιπιδίων στο αίμα. Για όλους αυτούς τους λόγους, τα ευάλωτα άτομα, λόγω κληρονομικότητας, πρέπει να παίρνουν αγωγή για την αντιμετώπιση των υψηλών επιπέδων χοληστερίνης. Οπωσδήποτε, πριν δοθεί αγωγή, πρέπει καταρχάς να διαπιστωθούν οι διαταραχές. Κάθε άνθρωπος πρέπει να υποβληθεί σε έλεγχο χοληστερίνης στην ηλικία των 20. Άτομα που έχουν συγγενή εξ αίματος που υπέστη έμφραγμα μυοκαρδίου πριν τα 50 έτη, πρέπει να απευθυνθούν στο γιατρό.